Dit zijn de beste films in de bioscoop (2023)

1 Tàr Drama

Films als deze worden zelden gemaakt, vrijwel nooit eigenlijk. Een Hollywood-behandeling van de wereld van orkestmuziek, een universum dat voor de meeste kijkers zó a-sexy is dat het onbekend, ondoorgrondelijk en onbemind is. En deze film doet niks halfslachtig. De grappen gaan over John Cage, Albert Schweitzer, de reputatie van Smith College en Brett Kavanaugh. De fascinerende Cate Blanchett mijmert minutenlang over Mahler. Toch is het voor iedereen kijkbaar. Blanchett is hypnotiserend als briljante, gecompliceerde ijskoningin. En klassieke muziek speelt een bijrol – het is slechts de etalagepop waar een klassiek ondergangsepos aan wordt gehangen. Enigszins controversieel is de film wel – er zijn kritieken waarin woorden als racisme, seksisme en kolonialisme worden gehangen. Beslis het voor uzelf, het maakt de film alleen maar een interessantere kijkervaring.

●●●●● Regie/scenario Todd Field, met Cate Blanchett, Nina Hoss e.a. Lengte: 158 minuten.

2 The Quiet Girl Drama

Cáit verstopt zich graag. Ze woont in een huis met vier kinderen, de vijfde is onderweg. Liefde en aandacht zijn schaars in het huis - zo schaars, dat Cáit de zomer moet doorbrengen bij een ander gezin. In andere woorden: het vijfde kind wordt afgeroomd. Van haar surrogaatmoeder krijgt ze wel de liefde die ze nodig heeft. Zelfs haar norse nieuwe vader ontdooit langzaam. Hij schuift haar een koekje toe: een kleine daad met enorme impact. Het fijnzinnige emotionele drama speelt zich af in een bijna vierkant beeldformaat, illustratief voor de beperkte leefwereld van Cáit. Tijdens de NRC Filmdag zat vrijwel iedereen de ogen te deppen bij deze debuutfilm van Colm Bairéad. In NRC zei hij: „Het gaat in deze film niet over plot of verhaal. Dat maakt het spannend. Tegelijkertijd heeft een volwassen publiek vanzelfsprekend een groter begrip voor alles wat er op de achtergrond kan spelen. Heeft Cáit een geschiedenis van misbruik? Loopt zij bij haar pleegouders gevaar? Die ambiguïteit vind ik fascinerend.”

●●●●●Regie Colm Bairéad, met Catherine Clinch, Carrie Crowley, Andrew Bennett, Michael Patric. Lengte 96 min.

3 Plan 75 Drama

Hoe meer zonneschijn, hoe meer schaduw. De levenskwaliteit in Japan wordt steeds beter. Eten is gezonder, gezondheidszorg levensreddender. Schaduwkant: héél vele oude mensen. Wat doe je daarmee? Je kan ze niet allemaal de klink over jagen, maar wat als ze nou zélf uit het leven stappen? Plan 75 laat zien hoe de Japanse overheid op een dodelijke aanslag op een verzorgingstehuis reageert (een jongeman is klaar met zijn torenhoge premies): de overheid biedt iedereen boven de 75 vrijwillige euthanasie aan. Daartegenover staan bonussen. De film volgt een sympathieke dokter die ouderen moet overtuigen voor de dood te kiezen, maar in conflict raakt als hij een oude, vervreemde oom ontmoet. Er is ook de Filipijnse Maria, die voor ouderen zorgt. Maar de meeste aandacht gaat uit naar de 78-jarige Michi. Via dat personage worden de problemen waar veel ouderen mee kampen overgebracht: eenzaamheid, slechte voorzieningen - weinig kans op een waardig leven, maar nog minder kans op een waardige dood.

●●●●● Regie Chie Hayakawa, met Chieko Baisho, Hayato Isomura, Stefanie Arianne. Lengte 112 min.

4 Cairo Conspiracy Thriller

Tarik Saleh werd zijn geboorteland Egypte uitgezet, vlak voor de opnames van zijn vorige film The Nile Hilton Incident. Sinds die thriller, waarin hij de Egyptische elite neerzette als corrupt en paranoïde, is hij persona non grata. Bij de Egyptische staat zal hij zich niet populairder maken met zijn nieuwste film Cairo Conspiracy, maar bij de filmliefhebbers wel. De grootimam, die zetelt in de Al Azhar-universiteit, overlijdt. Er moet een nieuwe gekozen worden. En dat is geen formaliteit. De grootimam is een soort paus van de soennistische islam en is zo voor sommigen een grotere autoriteit dan de staat. Dus zet de Egyptische overheid een student aan de Al Azhar-universiteit in als spion, om de verkiezing van een overheidsgunstige imam te verzekeren. Het is een enerverende thriller. Snel, veel wendingen, stijlvol gefilmd, maar het hoogtepunt van de film is de setting, die voorheen afgesloten en ondoorgrondelijk was, niet alleen voor westerse kijkers. Ook wel eens lekker: een filmhuisfilm die kijkt als een Hollywoodproductie.

●●●●● Regie Tarik Saleh, met Tawfeek Barhom, Fares Fares, Mohammad Bakri. Lengte 121 min.

5 Die Middag Arthouse

Zelden zie je een debuutfilm die gemaakt is met zo veel zelfvertrouwen. En dan komt-ie ook nog uit Nederland! Regisseur, scenarist en dichter Nafiss Nia maakte een indringende en vermakelijke film over haar eigen verhaal: vluchten naar Nederland. Dit is echter geen gruwelijk verhaal, met bloedvergieten en achtervolging. Het is een kleine, compacte psychologische thriller. We volgen Roya, een vrouw die één middag lang wacht voor een gesloten deur. Daarachter, hoorde ze, schuilt de enige persoon die haar kan helpen nu ze is uitgeprocedeerd, maar de man achter de deur wil haar niet binnenlaten. Het was een van de grote verrassingen van het Internationaal Film Festival Rotterdam, dit jaar. Nia vertelde NRC uitgebreid over de film en haar eigen verhaal: „Ik droeg het verhaal bij me, als ongedierte waar je niet vanaf komt. Het drukte op me. Stel je voor dat je continu kakkerlakken hebt die over je heen lopen.”

6 Beau is Afraid Drama

Heel veel mensen zullen deze film vreselijk vinden, toch moet je ‘m gezien hebben. De horrorfilms Hereditary en Midsommar maakten regisseur Ari Aster een sterregisseur. Met zijn derde film, een prestigeproject, slaat hij een andere richting in: dit is een comedy. De neurotische Beau (Phoenix) onderneemt een odyssey voor een bezoekjee bij zijn moeder. Onderweg wordt hij geteisterd door zijn verleden, rouw, zijn angsten, losgeslagen seriemoordenaars en penismonsters. Een script als door een ijlende Freud. Aster gebruikte het script voor Beau is Afraid jarenlang als vergaarbak voor ideeën en angsten waar hij geen andere plek voor had, vertelde hij NRC. De reden dat het werkt is Joaquin Phoenix. Zijn constante-zenuwinzinkingspel maakt Asters pandemonium van angsten tot een harmonie. Dít is wat er gebeurt als een populaire, visionaire regisseur alle ruimte en vrijheid krijgt om zijn visie tot het scherm te brengen. Of je het nou leuk vindt of niet, interessant en uniek is het wel. Het houdt je nog weken bezig.

●●●●●Regie Ari Aster, met Joaquin Phoenix, Amy Ryan, Patti LuPone, Parker Posey, Nathan Lane. Lengte 179 minuten.

7 Dalva Drama

Regisseur Emmanuelle Nicot slaagde met Dalva in het onmogelijke: ze maakte een film over incest en jeugdzorg waar je níet depressief uitkomt. Het twaalfjarige meisje Dalva wordt in de film gered uit haar incestueuze gezinssituatie en naar een pleeggezin gebracht. Wat haar overkwam was vreselijk. Maar zij denkt zelf dat het liefde was. Hoe ontworstelt een kind zich uit de greep van haar ouders? Dalva is een uniek portret van de veerbaarheid van een jong meisje. En tegelijkertijd een kritische reflectie op de manier waarop men in de jeugdzorg met kinderen omgaat. Emmanuelle Nicot vertelde NRC: „Elk kind heeft liefde nodig om te overleven. De sociaal werkers kunnen ze dat niet geven. Omdat er geen tijd voor is, maar ook omdat ze dat niet mogen. Dus houden de kinderen maar van elkaar.”. Dalva won de publieksprijs op het Internationaal Film Festival Rotterdam.

●●●●● Regie Emmanuelle Nicot, met Zelda Samson, Fanta Guirassy, Alexis Manenti. Lengte 87 min.

8 Metronom Politiek drama

Metronom is een grimmige casestudy in onderdrukking. Roemeense kinderen die opgroeiden onder het meedogenloze regime van de communistische dictator Ceaucescu worden gedrild om kruiperige, oppassende onderdanen te worden. Het is de taak van Securitate-baasje Biris (Ivaov) om de kinderen te breken. Zoals de kinderen die brutaal een open, mild kritische brief opstelden en naar het illegale radiostation Metronom stuurde. Wiens idee was dat eigenlijk? Wie formuleerde wat? Zulke vragen worden plots van levensbelang als de veiligheidsdienst Securitate voor de deur staat in zwartleren tenue en de doodsbange scholieren naar het bureau afmarcheert. Waar ze in een nachtmerrieklas belanden, met verklaring, bekentenis en verdachtmaking als strafwerk.

●●●●●Regie Alexandru Belc, met Mara Bugarin, Serban Lazarovici, Vlad Ivanov, Tiberiu Zavelea. Lengte 126 min.

9 Little Richard: I Am Everything. Documentaire

„De beste nieuwe artiest”, kondigt Little Richard aan bij de Grammy’s, zijn vingers ritsen de envelop maar half open, „…ben ik”. Hij wijst naar het publiek – een zaal vol artiesten en muziekbobo’s. „Jullie hebben me nooit iets gegeven. Niemand gaf míj ooit een Grammy. En ik zing al jaren. Ik ben nog wel de architect van rock-’n-roll.” Richard brengt het als een grap, met een lach op zijn gezicht. Maar er is een kern van waarheid in. Deze documentaire toont Richard als wat hij was: een van de grondleggers van de rock ’n roll en een van de geniën van de muziekgeschiedenis. Maar zijn zwarte extravangza werd zijn leven lang witgewassen. Muzikanten als Elvis gingen er met zijn muziekstijl vandoor en werden veel groter. Voor zijn genderbenden, ontblote bovenlijf en dansen op de piano was geen plaats. Terwijl het uiteindelijk ‘zijn’ rockmuziek was die de sonische muur tussen wit en zwart afbrak. Deze documentaire brengt ons dichtbij de demonen en het genie van een uniek artiest.Lees hier de recensie: Rake docu toont: Little Richard snakte naar erkenning

●●●●● Regie: Lisa Cortés. Lengte 98 minuten

10 Aurora’s Sunrise Animatie

Aurora’s Sunrise maakt alle eerdere films over de Armeense genocide overbodig. Niet slecht, voor een film die grotendeels geanimeerd is. De film gaat over overlevende Aurora (Arshaluys) Mardiganian (1901-1994), op wier boek Ravished Armenia (1918) het grotendeels verloren gegane stille Hollywoodepos Auction of Souls (1919) werd gebaseerd. In die film speelde Aurora zelf de hoofdrol, maar daarbij vervaagde de grens tussen acteren en herbeleven. In het archiefmateriaal, aangekleed door animatie, vertelt Mardiganian zelf dat ze opnieuw getraumatiseerd raakte door het filmproces. Aurora’s Sunrise maakt andere keuzes, het leed van de genocide wordt wel verbeeld, maar vaak geanimeerd. Dat creeërt afstand, waardoor de gruwelen begrepen kunnen worden, maar de beelden ook niet opnieuw schadelijk zijn. Door gebruik te maken van de Armeense verhalende, muzikale en beeldende tradities wordt de film een interessant en meeslepend document van een gruwelijke geschiedenis waar lang niet genoeg mensen vanaf weten. .

●●●●● Regie Inna Sahakyan. Lengte 97 minuten.

11 Fast X Actie

Fast X is hypermacho, hyperhetero camp. Het heeft alles wat je verwacht van een Fast and Furious-film. Brullende, onverwoestbare sportauto’s – niet een ervan elektrisch. Glimmende velgen. Vrouwen met deinende heupen en kledingstukken van servetgrootte. Vin Diesel die zijn auto bestuurt met één hand recht bovenop het stuur. Wereldbedreigende wetenschap waar je niks van begrijpt, niet omdat het zo ingewikkeld is maar omdat het niet klopt. Bijna-doodsituaties, testosteron, oestrogeen. Een totale afwezigheid van homoseksuele personages. Filmlocaties van Antarctica tot Sao Paolo. Oscarwinnaars die óók een keer lol willen hebben (Helen Mirren, Charlize Theron). Explosies. Naamloze, gezichtloze schurken die zonder enige spijtgevoelens worden vermoord. Onbedoeld (?) homo-erotische spierknuffels. En heel erg veel gezever over Familie, gebracht met de intensiteit van een lijkrede. Er is niks zoals Fast and Furious.

●●●●● Regie Louis Leterrier, met Vin Diesel, Jason Momoa, Michelle Rodriguez. Lengte 140 min.

12 Super Mario Bros. Movie Animatie

Briljant zou je deze film niet noemen. De muziek is actiefilmstandaard, de personages maken onlogische keuzes, het verhaal verrast alleen iemand die voor het eerst naar de film gaat. Er worden geen risico’s genomen, na de desastreuze eerdere verfilming van Mario in 1993. Kortom, het is een standaard kinderfilm, bedoeld om het Mario-universum uit te breiden naar bioscopen zonder het personage schade aan te doen. Voor kinderen valt er echter genoeg te beleven. De wereld van de Mario-games is prachtig in beeld gebracht, fel, kleurrijk, gedetailleerd - recht uit de fantastie van elke Mario-fan. En er zitten leuke, koddige grapjes in die kinderen nog weken vermaakt zullen houden. Als je met je kinderen naar de film wil/moet, is het een veilige keuze. Je wordt anderhalf uur mild vermaakt, terwijl je kind de tijd van diens leven heeft. Bereid je dan wel voor op de koop van Mario-spellen, -knuffels en -dekbedden.

●●●●● Regie Aaron Horvath en Michael Jelenic, met Chris Pratt, Anya Taylor-Joy. Lengte 92 min.